بررسی اثر نوسان اطلس شمالی(nao) بر الگوهای غالب وردایی کمیت های هواشناختی در منطقه ی مدیترانه و جنوب غرب آسیا

همان گونه که نوسان جنوبی(انسو) آشکارترین الگوی دورپیوند نیمکره جنوبی است، نوسان اطلس شمالی هم بارزترین الگوی دورپیوندی است که در تمام طول سال در نیمکره شمالی فعال است. نوسان اطلس شمالی در واقع نماینده تغییرات بادهای غربی بر روی اقیانوس اطلس در فاصله مدار 40 تا 60 درجه است. با توجه به اهمیت دورپیوند نوسان اطلس شمالی بر اقلیم نیمکره شمالی، در این پژوهش به بررسی تأثیر این نوسان بر کمیت های هواشناختی ارتفاع ژئوپتانسیل ترازهای 1000 و 500 هکتوپاسکال برای ماه های زمستان(دسامبر، ژانویه و فوریه) در دوره 1948-2005 با استفاده از داده های مرکز ncep/ncar پرداخته شده است. ابتدا با استفاده از روش توابع متعامد تجربی (eof) به استخراج مدهای پیشرو برای کمیت های هواشناختی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 1000 و 500 هکتوپاسکالی در نیمکره شمالی پرداخته و سپس با توجه به اهمیت منطقه دریای مدیترانه بر اقلیم ایران با تمرکز بر منطقه ای به مختصات صفر تا 120 درجه شرقی و 10 تا 80 درجه شمالی مدهای غالب وردایی کمیت های هواشناختی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 1000 و 500 هکتوپاسکال در این منطقه نیز محاسبه گردید. در مرحله بعد که ویژگی بارز این پژوهش نسبت به مطالعات مشابه پیشین می باشد، با تفکیک ماه های دوره مورد مطالعه به ماه های بحرانی مثبت و منفی نوسان اطلس شمالی، مدهای وردایی در این ماه ها برای نیمکره شمالی و منطقه مدیترانه به طور مجزا محاسبه شده است. نتایج برای میانگین ماهانه درازمدت نشان می دهد که الگوی غالب وردایی ارتفاع تراز 1000 هکتوپاسکال برای نیمکره شمالی نوسان اطلس شمالی و الگوی غالب ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال الگوی نوسان شمالگان می باشد. ماه های بحرانی منفی شامل 33 ماه بوده و در اولین مد به دست آمده یک مرکز با وردایی منفی قوی روی شمال اقیانوس آرام مشاهده می شود و مرکز با وردایی مثبت قابل ملاحظه ای در نیمکره شمالی دیده نمی شود. ماه های بحرانی مثبت شامل 29 ماه بوده و در مد اول یک مرکز با وردایی مثبت روی منطقه قطبی و یک مرکز با وردایی منفی روی شمال اقیانوس آرام را نشان می دهد. با مقایسه این مد با مد مشابه در فاز منفی مشاهده شد که مرکز وردایی منفی کوچکتر شده ولی شدت آن افزایش یافته است. نتایج برای منطقه مدیترانه و جنوب غرب آسیا نشان داد که 8/32 و 2/16درصد از کل واریانس ارتفاع تراز 1000 هکتوپاسکال به ترتیب ناشی از مد های شماره ی یک و دو بوده است و اولین مد استخراجی برای منطقه الگوی نوسان شمالگان (ao) را نشان می دهد. دو مد اول وردایی ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال دارای 24 و 4/21 درصد واریانس می باشند و برای اولین مد الگوی نوسان شرق اطلس- غرب روسیه به دست آمد. ماه های با فاز منفی nao شامل 33 ماه بوده و مدهای استخراج شده برای این ماه ها برای ارتفاع تراز 1000 هکتوپاسکال به ترتیب شامل 35 و 20 درصد از کل واریانس بوده است. مدهای اول و دوم وردایی ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال در منطقه مدیترانه دارای 5/31 و 17 درصد واریانس می باشند. ماه های با فاز مثبت nao شامل 29 ماه بوده و مدهای استخراجی برای ارتفاع تراز 1000 و 500 هکتوپاسکال به ترتیب دارای 4/31 و 5/23 و 29 و 17 درصد از کل واریانس بوده است.